21 Temmuz: Sade ve özgün: Zen bahçeleri

Onin Savaşı’ndan sonra maddi açıdan güçlük çeken Japonya’da tapınak restorasyonunun çok fazla sermaye gerektirmesi, 15.yy ın ortalarına kadar alışılmış büyük ölçekli su bahçelerinin yapımını ve su bahçesi yapımında gerekli olan kuyuların bulunmasını güçleştirmiş, bu durum da tasarımcıları Kare-sansui tipi bahçeler yapmaya yöneltmiştir. Zen felsefesindeki derinlik bu bahçelere mistik bir hava katmış, Feng Shui ilkeleri yerleşim ve tasarımlara geometrik bir nizam sağlamış, Japon estetik anlayışı ise bu bahçelere bir sanat eseri misyonu kazandırmış ve bu bileşenler Zen bahçelerini özgün yapıtlar haline getirmiştir.

Zen bahçelerinde kullanılan öğelerin her biri ayrı bir misyon taşımaktadır. Kayalar ve taşlar Zen bahçelerinde şelale, ejderha, dağlar ve gizemli vadiler, zihnimiz içerisinde yer alan düşünceler ve adaları sembolize ederken, tırmıkla şekillendirilmiş kum ve çakıllar ise su, nehir, göl ve zihnimizin enginliği gibi birçok varlık ve kavramı sembolize etmektedir.

Geleneksel Zen bahçelerinin yapılış amacı, aydınlığa ulaşmanın tek yolu olarak görülen doğal çevrede meditasyona ortam yaratmaktır. Günümüz Zen bahçeleri ise böyle bir amaç taşımamaktadır.

Modern Zen bahçelerinde ise geleneksel kalıbın dışına çıkılmıştır. Örneğin, Kishiwada Bahçesi’nde kaya gruplamaları ve kuma ek olarak yükseltilmiş zemin üzerine köşeli ve çizgisel duvarlar yapılarak Kare-sansui tarzına farklı bir boyut kazandırılmıştır.

Geleneksel Zen bahçeleri tapınak bahçesi ve Budist’lerin avluları gibi kısıtlı yerlerde uygulanmış olmasına rağmen, modern Zen bahçelerinin kamu ve ticari yapıların iç ve dış mekanlarından park ve bahçelere kadar pek çok alanda uygulamaları mevcuttur.

Günümüz insanının vaktinin büyük bir kısmını kapalı mekanlarda geçirmek zorunda kalması, kişilerin doğayla etkileşim ihtiyacı ve arzusunu arttırmaktadır. Bu duruma bir çözüm olabilecek Zen bahçelerinin sürekli bakım istememesi, çevre koşullarından çok etkilenmemesi, düşük maliyette uygulanabilmesi, malzemelerinin kolay ve kısa sürede temin edilebilmesi gibi olanaklar göz önünde bulundurulduğunda bu bahçelerin uygulanabilirliği ve önemi kavranabilmektedir.

Bunun yanı sıra uygulama için çok büyük bir alan gerektirmemesi, gün ışığı, su, sıcaklık gibi etkenlerden fazla etkilenmemesi Zen bahçelerine hem iç, hem de dış mekanda uygulanabilecek en mütevazi ve en sorunsuz bahçeler olma özelliğini kazandırmaktadır.

Peyzaj mimarlığı uygulamalarında Zen bahçeleri sahip olduğu simgesel anlam ve geometrisiyle, kişinin iç huzurunu sağlamasına ve stresten kurtulmasına da yardımcı olabilir. Sade ve özgün anlatımıyla doğanın uyumunu bir arada yakalamayı hedefleyen bu bahçeler kullanıcılar için kendilerini dinleyebilecekleri bir atmosfer yaratabilir. Bu bahçelerde görülen doğal ve estetik değerler ve bahçe unsurlarına yüklenen manevi anlamlar bu bahçelerin öğretici özelliklerini de ön plana çıkarmaktadır. Böylece taşıdıkları sembolizm hem merak hem de ilgi uyandırmaktadır.

Zen Bahçeleri Ayşe Betül GÖK, Bora BİNGÖL